Józef Zachariasz Bem
Zapraszamy Państwa do wędrówki Szlakiem Generała Józefa Bema po Tarnowie.
InformacjeJózef Zachariasz Bem urodził się w Tarnowie w dn. 14 marca 1794 r. W wieku 15 lat wstąpił do armii Księstwa Warszawskiego, gdzie rozpoczął służbę w jednostce artylerii. W tej dziedzinie wojskowej zostać miał później wybitnym specjalistą. Ukończył szkołę artylerii w Warszawie a praktyczny egzamin z oficerskich umiejętności złożył w 1812 roku w czasie napoleońskiej kampanii walcząc na wielu polach bitewnych. Wyróżnił sie zwłaszcza w czasie obrony gdańskiej twierdzy w 1813 r. obleganej przez wojska koalicji antynapoleońskiej. W późniejszych latach zajmował się badaniami nad użyciem rakiet w wojsku i z jego inicjatywy stworzono w 1823 r- pierwszą półbaterię rakietników konnych i takąż rakietników pieszych.
Wielkie laury wojskowe zdobył w czasie Powstania listopadowego, dokonując podziwu godnych szarż artyleryjskich przeciw Rosjanom. Jego zasługą było zwycięstwo pod Iganiami (19. IV. 1831) po którym został pułkownikiem. Zaś Złoty Krzyż Virtuti Militari otrzymał za osłonę odwrotu rozbitej armii polskiej po bitwie pod Ostrołęką (25. V).
Po upadku Powstania wyemigrował na zachód. We Francji bierze udział w organizacji ruchów niepodległościowych oraz publikuje swoje wynalazki.
Kolejny etap kariery wojskowej, który przyniósł mu sławę bohatera Węgier, to udział w Wiośnie Ludów po stronie powstańczej armii węgierskiej. Odznaczył się w obronie Wiednia, oraz w ciężkich walkach o Siedmiogród. Za te zasługi został odznaczony Orderem Zasługi I klasy i mianowany marszałkiem polnym. Był ulubionym dowódcą powstańczych wojsk, a szczególną przyjaźnią darzył go Sandor Petofi poeta węgierski, adiutant J. Bema.
Po upadku rewolucji węgierskiej Bem udał się do Turcji i po przejściu na islam przybrał imię Murat. Pracował na rzecz armii tureckiej w nadziei na wspólne z nią wystąpienie przeciwko Rosji. Zmarł na terenie dzisiejszej Syrii, w Aleppo. dnia 10. XII. 1850 r.
W 1929 r. do Tarnowa przewieziono z honorami jego prochy i pochowano w Mauzoleum na terenie miejskiego parku.
Wędrówkę szlakiem pamiątek po gen. J. Bemie zacznijmy od placu zwanego niegdyś Burkiem, pl. Sw. Ducha, - a obecnie pl. Gen. Bema. Tutaj, po jego północnej stronie znajduje się budynek, który stoi w miejscu rodzinnego domu Generała. W 1910 r. 60 rocznicę śmierci Bema w ścianę domu wbudowano pamiątkową tablicę z informacją "W tym domu urodził się 14 marca 1794 Generał Józef Bem".
Stąd ulicą Wielkie Schody wchodzimy na Rynek, gdzie w renesansowym Ratuszu oddziale Muzeum Okręgowego znajduje się stała wystawa poświęcona życiu i działalności Bema. Pośród innych pamiątek i dokumentów na specjalną uwagę zasługują oryginalne przedmioty związane z gen. Bemem. Są to m.in.: fragmenty rac, z którymi Bem prowadził eksperymenty, oryginalne dokumenty związane z życiem Generała, fragmenty uzbrojenia z epoki, ryciny, portrety, oraz medale pamiątkowe wydane po śmierci Bema.
Z rynku starymi uliczkami dojść można do początku ulicy Wałowej, gdzie na placyku obok miejskich murów, stoi spiżowy pomnik przedstawiający Bema w węgierskim płaszczu generalskim. Pomnik został odsłonięty 11. V. 1985 r. Autorami pomnika odlanego w warsztacie Romana Sapy są Bogdana Ligęza Drwal i Stefan Niedorezo. Napis na froncie cokołu głosi: "Generał Józef Bem. Tarnowianin. bohater Polski i Węgier". Pomnik powstał z inicjatywy założonego w 1956 r. Towarzystwa Przyjaciół Węgier. Nowa siedziba Towarzystwa posiada tu ładnie urządzony lokal klubowy z zapleczem gastronomicznym.
Ostatnim miejscem związanym z gen. Bemem jest jego Mauzoleum. Znajduje się w parku miejskim zwanym Ogrodem Strzeleckim. Wybudował je na wysepce położonej na malowniczym stawie architekt krakowski Adolf Szyszko Bohusz. 30. VI. 1929 r. zostały w nim umieszczone prochy Bema przywiezione specjalnym pociągiem z Aleppo. Na umieszczonym na sześciu kolumnach sarkofagu znajduje się napis "Józef Bem", oraz daty 1794 - 1850 - 1929. Obok teksty w języku węgierskim ("Ojczulek Bem węgierskiej wolności największy obrońca 1848-1849") i tureckim.
Dzięki działalności tarnowskiego Towarzystwa Przyjaciół Węgier i bliskimi stąd kontaktami z Węgrami w 1986 r. na jednym z placów położonych obok ul. Krakowskiej stanęło popiersie adiutanta Bema - S. Petofiego - Popiersie zostało wykonane na Węgrzech i ofiarowane miastu w 1985 r.
Polskie Towarzystwo Turystyczno - Krajoznawcze
Oddział Ziemi Tarnowskiej
ul. Żydowska 20, 33-100 Tarnów
+48 14 655 43 52
